gas cylinder available गेल्या काही वर्षांमध्ये महागाईच्या वाढत्या दरामुळे सर्वसामान्य कुटुंबांच्या दैनंदिन जीवनावर मोठा आर्थिक ताण पडत होता. विशेषतः स्वयंपाकघरातील अत्यावश्यक गरज असलेल्या एलपीजी गॅस सिलिंडरच्या किमतींमध्ये झालेल्या वाढीमुळे अनेक कुटुंबांचे मासिक बजेट कोलमडले होते. मात्र, अलीकडेच केंद्र सरकारने एलपीजी गॅस सिलिंडरच्या किमतीत केलेल्या कपातीमुळे कोट्यवधी भारतीय कुटुंबांना मोठा दिलासा मिळाला आहे.
दरकपातीचा आर्थिक प्रभाव
गेल्या काही महिन्यांपूर्वी एलपीजी गॅस सिलिंडरची किंमत 1,200 रुपयांच्या ऐतिहासिक उच्चांकावर पोहोचली होती. या वाढीमुळे विशेषतः गरीब आणि मध्यमवर्गीय कुटुंबांवर मोठा आर्थिक बोजा पडला होता. अनेक कुटुंबांना आपल्या दैनंदिन खर्चात कपात करावी लागत होती. मात्र, सरकारच्या नव्या निर्णयानुसार एलपीजी सिलिंडरची किंमत आता 903 रुपयांपर्यंत खाली आली आहे. ही दरकपात सर्वसामान्य नागरिकांसाठी मोठी दिलासादायक बाब ठरली आहे.
उज्ज्वला योजनेचा विशेष लाभ
सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजनेच्या लाभार्थ्यांसाठी हा निर्णय विशेष महत्त्वाचा ठरला आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना प्रति सिलिंडर 300 रुपयांचे विशेष अनुदान दिले जात आहे. त्यामुळे उज्ज्वला योजनेच्या लाभार्थ्यांना आता एलपीजी सिलिंडर केवळ 600 रुपयांना उपलब्ध होणार आहे. या निर्णयामुळे गरीब कुटुंबांना स्वच्छ इंधन वापरण्यास प्रोत्साहन मिळणार आहे.
प्रमुख शहरांमधील किमती
देशाच्या विविध भागांमध्ये एलपीजी सिलिंडरच्या किमतींमध्ये किंचित फरक आढळतो. राजधानी दिल्लीमध्ये सिलिंडरची किंमत 903 रुपये असताना, आर्थिक राजधानी मुंबईत ती 902 रुपये आहे. या किंमती वाहतूक खर्च आणि स्थानिक करांच्या दरानुसार बदलतात.
सामाजिक-आर्थिक प्रभाव
एलपीजी दरकपातीचा सर्वात मोठा फायदा ग्रामीण भागातील आणि शहरी झोपडपट्टीतील कुटुंबांना होणार आहे. या भागातील अनेक कुटुंबे अजूनही स्वयंपाकासाठी लाकूड किंवा कोळशासारख्या पारंपारिक इंधनांवर अवलंबून आहेत. वाढत्या एलपीजी किमतींमुळे त्यांना स्वच्छ इंधनाकडे वळणे अवघड जात होते. मात्र, आता किमती कमी झाल्याने आणि उज्ज्वला योजनेच्या अनुदानामुळे अधिकाधिक कुटुंबे एलपीजी वापरण्यास प्रवृत्त होतील.
पर्यावरणीय लाभ
एलपीजी सिलिंडरच्या किमती कमी झाल्याने त्याचा सकारात्मक परिणाम पर्यावरणावरही होणार आहे. जेव्हा अधिक कुटुंबे लाकूड आणि कोळशाऐवजी एलपीजी वापरतील, तेव्हा वायू प्रदूषण कमी होईल. विशेषतः ग्रामीण भागातील महिलांच्या आरोग्यावर होणारा विपरीत परिणाम कमी होईल. धूर आणि धुरामुळे होणारे श्वसनविकार कमी होतील.
महिला सक्षमीकरण
एलपीजी दरकपातीचा एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे त्याचा महिला सक्षमीकरणावर होणारा सकारात्मक प्रभाव. ग्रामीण भागातील महिलांना इंधनासाठी लाकडे गोळा करण्यासाठी दररोज अनेक तास खर्च करावे लागतात. एलपीजी वापरल्याने त्यांचा बहुमूल्य वेळ वाचेल आणि त्या या वेळेचा उपयोग शिक्षण, स्वयंरोजगार किंवा इतर विकासात्मक कामांसाठी करू शकतील.
आर्थिक विकासावर परिणाम
एलपीजी दरकपातीचा सकारात्मक परिणाम देशाच्या एकूण आर्थिक विकासावरही होणार आहे. जेव्हा कुटुंबांचा स्वयंपाक इंधनावरील खर्च कमी होईल, तेव्हा त्यांच्याकडे इतर गरजांसाठी अधिक पैसे शिल्लक राहतील. हा वाढीव खर्च बाजारपेठेत जाईल आणि त्यामुळे अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल.
मात्र, या दरकपातीच्या लाभासोबतच काही आव्हानेही आहेत. एलपीजी किमतींवर आंतरराष्ट्रीय तेल किमतींचा मोठा प्रभाव असतो. जागतिक बाजारपेठेत तेलाच्या किमती वाढल्यास त्याचा परिणाम एलपीजी दरांवरही होऊ शकतो. त्यामुळे दीर्घकालीन दृष्टीने किमती स्थिर ठेवणे हे एक मोठे आव्हान असेल.
एकंदरीत, केंद्र सरकारने केलेली एलपीजी दरकपात ही सर्वसामान्य नागरिकांसाठी दिलासादायक बाब आहे. या निर्णयामुळे कोट्यवधी कुटुंबांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत होणार आहे. विशेषतः उज्ज्वला योजनेच्या लाभार्थ्यांना याचा मोठा फायदा होणार आहे. स्वच्छ इंधन वापराला प्रोत्साहन मिळणार असून त्याचा सकारात्मक परिणाम पर्यावरण आणि आरोग्यावर होणार आहे.
