E-shram card holder ई-श्रम कार्ड योजना ही केंद्र सरकारच्या श्रम व कौशल्य मंत्रालयाद्वारे राबविली जाणारी एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेद्वारे अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांना काही महत्त्वाच्या सुविधा मिळत आहेत.
या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांच्या कल्याणासाठी प्रयत्न करणे आणि त्यांना विविध प्रकारच्या सार्वजनिक व खाजगी योजनांचा लाभ मिळवून देणे.
ई-श्रम कार्ड योजनेअंतर्गत सर्वसामान्य नागरिकांना महिन्याला 5,000 रुपये दिले जाणार आहेत. ही रक्कम त्यांच्या बँक खात्यावर थेट जमा केली जाईल. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी नागरिकांना काही कागदपत्रे सादर करावी लागतात.
या कार्डासाठी अर्ज करणाऱ्या व्यक्तींना आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मोबाइल नंबर आणि बँक खाते क्रमांक यांसारख्या कागदपत्रांची आवश्यकता असते. ई-श्रम कार्डचा लाभ घेण्यासाठी व्यक्तीची वयोमर्यादा 16 ते 59 वर्ष असणे आवश्यक आहे.
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी व्यक्तीला अनौपचारिक क्षेत्रात काम करत असल्याचा पुरावा सादर करावा लागतो. अनौपचारिक क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्तींमध्ये घरकाम करणाऱ्या महिला, शेतमजूर, निर्माण कामगार, स्वयंरोजगार व्यक्ती, छोटे व्यवसायिक, टेम्पररी कामगार, रिक्षा चालक, टॅक्सी/मिनीबस चालक आदींचा समावेश होतो.
ई-श्रम कार्डची नोंदणी ऑनलाईन पद्धतीने करता येते. www.eshramcard.gov.in या संकेतस्थळावर जाऊन नागरिक ई-श्रम कार्ड मिळविण्यासाठी अर्ज करू शकतात. या संकेतस्थळावर नागरिकांना नोंदणी प्रक्रियेसंबंधीच्या सर्व माहितीची उपलब्धता आहे. तसेच अर्ज करण्याची प्रक्रिया देखील पारदर्शी आहे.
ई-श्रम कार्ड योजनेचे काही महत्त्वाचे फायदे आहेत. या कार्डासाठी नोंदणी केल्यास नागरिकांना मोफत वैद्यकीय विमा कवच मिळते. या विम्यातून नागरिकांना वर्षाला 2 लाख रुपयांपर्यंतच्या वैद्यकीय खर्चाची भरपाई मिळते. तसेच या कार्डद्वारे नागरिकांना अंशदायी पेन्शन योजनेचाही लाभ मिळू शकतो.
आणखी एक महत्त्वाचा फायदा म्हणजे, या कार्डद्वारे अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांसाठी सुरक्षा आणि सुविधा उपलब्ध होत आहेत. त्यामुळे कामगारांना काही प्रमाणात आर्थिक सुरक्षा मिळते.
ई-श्रम कार्ड योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज करणाऱ्या नागरिकांची माहिती केंद्र सरकारच्या डेटाबेसमध्ये नोंदविली जाते. ही माहिती केंद्र सरकार नागरिकांच्या कल्याणासाठी वापरते. उदाहरणार्थ, मोठ्या प्रकल्पांमध्ये काम करणाऱ्या कामगारांची माहिती यामध्ये संकलित केली जाते. या माहितीच्या आधारे कामगारांना योग्य मानधन व इतर सुविधा देण्यावर भर दिला जातो.
यह भी पढ़े:
16 जिल्ह्यातील महिलांना आजपासून मिळणार 2,100 रुपये! पहा महिलांच्या याद्या Women lists of women
याशिवाय, ई-श्रम कार्ड योजनेमुळे अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांच्या हक्कांचे संरक्षण केले जाते. कामगारांना लागणारी मुलभूत सुविधा व त्यांच्या कल्याणासाठी राबविल्या जाणाऱ्या विविध योजनांचा लाभ या कार्डद्वारे मिळू शकतो.
ई-श्रम कार्ड योजनेची सर्वात महत्त्वाची वैशिष्ट्ये म्हणजे, ही योजना वयावर आधारित नाही. म्हणजेच या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कोणतीही खास वयोमर्यादा नाही. याची वयोमर्यादा 16 ते 59 वर्ष इतकी असून, या वयोगटातील सर्व नागरिक या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
या योजनेद्वारे राज्य सरकारेही अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांना विविध प्रकारच्या सुविधा देऊ शकतात. मात्र, त्यासाठी राज्य सरकारांनी ई-श्रम कार्ड योजनेची माहिती नागरिकांना देणे आणि त्यांना नोंदणीसाठी प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे.
ई-श्रम कार्ड योजना ही अनौपचारिक क्षेत्रातील कामगारांना आर्थिक आणि सामाजिक सुरक्षा मिळविण्यासाठी राबविली जाणारी अत्यंत महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेद्वारे नागरिकांना मोफत वैद्यकीय विमा, अंशदायी पेन्शन योजना आदी सुविधा मिळाल्या आहेत.