Jana Dhan holders today केंद्र सरकारने सुरू केलेली प्रधानमंत्री जन धन योजना (पीएमजेडीवाय) ही एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. 2024 मध्ये या योजनेने नवीन उंची गाठली असून, देशातील 45 कोटीहून अधिक नागरिकांनी आतापर्यंत जनधन खाते उघडले आहे. या योजनेमुळे बँकिंग क्षेत्रात क्रांतिकारक बदल घडून आले असून, विशेषतः ग्रामीण भागातील शेतकरी आणि सामान्य नागरिकांना आर्थिक सेवांचा लाभ घेणे सुलभ झाले आहे.
जनधन योजनेचे प्रमुख वैशिष्ट्य म्हणजे खातेधारकांना मिळणारी ओव्हरड्राफ्ट सुविधा. या अंतर्गत प्रत्येक पात्र खातेधारकाला 10,000 रुपयांपर्यंतचे कर्ज मिळू शकते. ही सुविधा विशेषतः शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरत आहे, कारण त्यांना तात्काळ आर्थिक गरजा भागवण्यासाठी सहज कर्ज उपलब्ध होत आहे. या कर्जासाठी कोणतीही तारण गरज नाही, आणि प्रक्रिया अत्यंत सोपी आहे.
योजनेचे आणखी एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे विमा संरक्षण. जनधन खातेधारकांना एक लाख रुपयांपर्यंतचे अपघात विमा संरक्षण मिळते. विशेष म्हणजे, नैसर्गिक मृत्यूच्या प्रसंगी कुटुंबाला 30,000 रुपयांचे विमा कवर मिळते. या सुरक्षा कवचामुळे शेतकरी कुटुंबांना आर्थिक सुरक्षितता मिळत आहे.
रुपे डेबिट कार्ड हे या योजनेचे आणखी एक आकर्षक वैशिष्ट्य आहे. प्रत्येक खातेधारकाला विनामूल्य रुपे डेबिट कार्ड दिले जाते, ज्यामुळे डिजिटल व्यवहार करणे सोपे झाले आहे. शेतकऱ्यांना आता एटीएममधून पैसे काढणे, ऑनलाइन खरेदी करणे आणि इतर आर्थिक व्यवहार करणे सुलभ झाले आहे.
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी प्रथम जनधन खाते असणे आवश्यक आहे. ज्या शेतकऱ्यांचे अद्याप जनधन खाते नाही, त्यांनी त्वरित नजीकच्या बँक शाखेत जाऊन खाते उघडावे. खाते उघडण्यासाठी आधार कार्ड, पॅन कार्ड आणि एक फोटो या मूलभूत कागदपत्रांची आवश्यकता आहे. प्रक्रिया पूर्णपणे विनामूल्य आहे.
जनधन योजनेने भारतीय शेतीक्षेत्रात मोठे बदल घडवून आणले आहेत. आर्थिक समावेशनामुळे शेतकऱ्यांना औपचारिक बँकिंग क्षेत्राशी जोडले गेले आहे. यामुळे त्यांना सावकारांच्या चक्रव्यूहातून मुक्तता मिळाली आहे. शिवाय, सरकारी अनुदाने आणि विमा रक्कम थेट त्यांच्या खात्यात जमा होत असल्याने भ्रष्टाचार आणि मध्यस्थांचा त्रास कमी झाला आहे.
डिजिटल व्यवहारांना प्रोत्साहन मिळत असल्याने ग्रामीण अर्थव्यवस्था अधिक पारदर्शक होत आहे. शेतकऱ्यांना आता मोबाइल बँकिंग, यूपीआय आणि इतर डिजिटल माध्यमांद्वारे व्यवहार करणे शक्य झाले आहे. यामुळे वेळ आणि पैशांची बचत होत आहे.
योजनेचा सर्वात महत्त्वाचा फायदा म्हणजे आर्थिक सुरक्षितता. विमा संरक्षणामुळे अनपेक्षित संकटांना तोंड देण्याची क्षमता वाढली आहे. ओव्हरड्राफ्ट सुविधेमुळे तातडीच्या खर्चासाठी कर्ज उपलब्ध होत आहे. या सर्व सुविधा एकत्रितपणे शेतकऱ्यांच्या आर्थिक स्थैर्यात भर घालत आहेत.
जनधन योजना ही केवळ बँक खाते उघडण्ापुरती मर्यादित नाही. ती एक व्यापक आर्थिक समावेशन कार्यक्रम आहे, जो शेतकऱ्यांना आधुनिक बँकिंग सुविधांशी जोडतो. यामुळे त्यांच्या आर्थिक साक्षरतेत वाढ होत आहे आणि त्यांना विविध वित्तीय उत्पादनांचा लाभ घेता येत आहे.
2024 मध्ये या योजनेने नवीन उंची गाठली असली तरी, अजूनही अनेक शेतकरी या योजनेपासून वंचित आहेत. त्यामुळे जास्तीत जास्त शेतकऱ्यांपर्यंत या योजनेची माहिती पोहोचवणे महत्त्वाचे आहे. ग्रामपंचायत, कृषी विभाग आणि बँका यांनी एकत्र येऊन जागरूकता मोहीम राबवली पाहिजे.
जनधन योजना ही भारतीय शेतकऱ्यांसाठी एक वरदान ठरली आहे. आर्थिक समावेशन, डिजिटल व्यवहार आणि सामाजिक सुरक्षा या तिन्ही स्तरांवर या योजनेने महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. शेतकऱ्यांनी या योजनेचा जास्तीत जास्त लाभ घ्यावा आणि आपल्या आर्थिक भविष्याला सुरक्षित करावे.
