New rules December भारतीय दूरसंचार नियामक प्राधिकरण (TRAI) ने 1 डिसेंबर 2024 पासून लागू होणारे नवीन नियम जाहीर केले आहेत. हे नियम विशेषतः मोबाईल सिम कार्ड आणि नंबर पोर्टेबिलिटीशी संबंधित आहेत. या नव्या नियमांचा मुख्य उद्देश वाढत्या ऑनलाइन फसवणुकी आणि सायबर गुन्हेगारी रोखणे हा आहे.
नवीन नियमांमागील कारणे
गेल्या काही वर्षांत डिजिटल व्यवहारांचे प्रमाण वाढले आहे. यासोबतच सायबर गुन्हेगारी आणि फसवणुकीच्या घटनांमध्येही लक्षणीय वाढ झाली आहे. विशेषतः सिम स्वॅपिंगद्वारे होणाऱ्या फसवणुकीचे प्रमाण चिंताजनक आहे. गुन्हेगार लोकांच्या वैयक्तिक माहितीचा गैरवापर करून त्यांच्या नावावर नवीन सिम कार्ड मिळवतात आणि त्यानंतर आर्थिक फसवणूक करतात.
सिम स्वॅपिंग: एक गंभीर धोका
सिम स्वॅपिंग म्हणजे जुने सिम कार्ड नव्या सिम कार्डने बदलण्याची प्रक्रिया. सामान्यतः सिम कार्ड हरवले किंवा खराब झाले असता ही सेवा वापरली जाते. मात्र गुन्हेगार या प्रक्रियेचा गैरवापर करतात. ते व्यक्तीच्या आधार कार्ड आणि पॅन कार्डच्या फोटोंचा वापर करून बनावट कागदपत्रे तयार करतात. त्यानंतर मोबाईल सेवा प्रदात्याकडून नवीन सिम कार्ड मिळवतात. एकदा नवीन सिम सक्रिय झाले की त्यावर येणारे ओटीपी आणि इतर महत्त्वाची माहिती गुन्हेगारांपर्यंत पोहोचते.
नवीन नियमांचे स्वरूप
नव्या नियमांनुसार, ज्या ग्राहकांनी अलीकडेच सिम स्वॅपिंग केले आहे, त्यांना काही कालावधीसाठी मोबाईल नंबर पोर्टेबिलिटीची सुविधा उपलब्ध असणार नाही. याचा अर्थ एका नेटवर्कमधून दुसऱ्या नेटवर्कमध्ये जाण्यास मर्यादा येणार आहे. हा निर्बंध फसवणूक करणाऱ्यांना त्यांच्या गैरकृत्यांनंतर लगेच नेटवर्क बदलण्यापासून रोखण्यासाठी घालण्यात आला आहे.
TRAI ची नवी शिफारस
TRAI ने दूरसंचार विभागाला (DoT) एक महत्त्वाची शिफारस केली आहे. त्यानुसार प्रत्येक इनकमिंग कॉलमध्ये कॉल करणाऱ्याचे नाव मोबाईल स्क्रीनवर दिसणे बंधनकारक असेल. हे नाव संपर्क यादीत सेव्ह केलेले असो वा नसो. या उपाययोजनेमुळे अनोळखी नंबरवरून येणाऱ्या फसवणुकीच्या कॉल्सपासून ग्राहकांना सावध करता येईल.
नियमांचे फायदे आणि आव्हाने
फायदे:
- सिम स्वॅपिंगद्वारे होणाऱ्या फसवणुकी रोखण्यास मदत
- ग्राहकांच्या वैयक्तिक माहितीचे संरक्षण
- सायबर गुन्हेगारीवर नियंत्रण
- डिजिटल व्यवहारांमध्ये सुरक्षितता
आव्हाने:
- सामान्य ग्राहकांना तात्पुरत्या अडचणी
- नंबर पोर्टेबिलिटीवरील निर्बंधांमुळे सेवा निवडीचे स्वातंत्र्य मर्यादित
- गोपनीयतेच्या मुद्द्यांबाबत चिंता
- नव्या प्रणालीशी जुळवून घेण्यास लागणारा वेळ
ग्राहकांसाठी महत्त्वाच्या सूचना
- सिम स्वॅपिंग करताना केवळ अधिकृत सेवा केंद्रांचाच वापर करा
- वैयक्तिक कागदपत्रे काळजीपूर्वक हाताळा
- अनोळखी व्यक्तींना कागदपत्रांच्या प्रती देऊ नका
- शंकास्पद कॉल्स किंवा मेसेजेस येत असल्यास तात्काळ सेवा प्रदात्याला कळवा
- नियमित पासवर्ड बदला आणि दुहेरी सुरक्षा प्रणाली वापरा
या नवीन नियमांमुळे दूरसंचार क्षेत्रात महत्त्वाचे बदल होतील. सुरुवातीला काही अडचणी येऊ शकतात, मात्र दीर्घकालीन फायदे लक्षात घेता हे नियम आवश्यक आहेत. डिजिटल इंडियाच्या स्वप्नाकडे वाटचाल करत असताना सायबर सुरक्षितता अत्यंत महत्त्वाची आहे.
भारतीय दूरसंचार क्षेत्रातील हे नवे नियम एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. यामुळे ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण होईल आणि गुन्हेगारी प्रवृत्तींना आळा बसेल. सर्व मोबाईल वापरकर्त्यांनी या नियमांची माहिती घेऊन त्यांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे. सुरक्षित डिजिटल भारताच्या दिशेने हे एक सकारात्मक पाऊल आहे.