women’s accounts महाराष्ट्र राज्यातील महिला सक्षमीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल टाकत, मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील महायुती सरकारने ‘माझी लाडकी बहीण योजना’ सुरू केली आहे. ही योजना महिलांच्या आर्थिक स्वावलंबनासाठी एक मैलाचा दगड ठरत आहे. या योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा 1,500 रुपये देण्यात येत असून, यामुळे त्यांच्या कुटुंबाचा आर्थिक भार कमी होण्यास मदत होत आहे.
योजनेची मूळ संकल्पना आणि उद्दिष्टे अत्यंत स्पष्ट आहेत. आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल असलेल्या महिलांना स्वावलंबी बनवणे आणि त्यांच्या कुटुंबाला आर्थिक स्थैर्य प्रदान करणे हे या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. या योजनेमुळे महिलांना त्यांच्या मुलांचे शिक्षण, घरखर्च आणि इतर महत्त्वाच्या गरजा भागवण्यासाठी नियमित उत्पन्नाचा स्रोत मिळत आहे.
योजनेची अंमलबजावणी आणि कार्यपद्धती विशेष उल्लेखनीय आहे. सरकारने डिजिटल तंत्रज्ञानाचा प्रभावी वापर करून अर्ज प्रक्रिया अत्यंत सुलभ केली आहे. महिलांना केवळ आधार कार्ड, ओळखपत्र आणि आर्थिक स्थितीची माहिती सादर करावी लागते. या सुलभ प्रक्रियेमुळे योजनेचा लाभ घेण्यास कोणतीही अडचण येत नाही.
नोव्हेंबर 2024 पर्यंतच्या आकडेवारीनुसार, सरकारने 2 कोटी 40 लाख महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये योजनेची रक्कम जमा केली आहे. हा आकडा योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीचे प्रतीक आहे. नियमित हप्ते मिळत असल्याने महिलांचा या योजनेवरील विश्वास दृढ झाला आहे.
सध्या महिलांना सहाव्या हप्त्याची प्रतीक्षा आहे. महायुती सरकारने घोषणा केली आहे की, पुढील 48 तासांत पात्र महिलांच्या खात्यात हप्त्याची रक्कम जमा केली जाईल. 5 डिसेंबर 2024 रोजी राज्यात होणाऱ्या महायुती सरकारच्या शपथविधी सोहळ्यानंतर लगेच ही रक्कम वितरित केली जाणार आहे.
योजनेअंतर्गत लाभार्थींना मिळणारी रक्कम दोन प्रकारात विभागली आहे. ज्या महिलांना आधीच पाच हप्ते मिळाले आहेत, त्यांना डिसेंबर महिन्याचा हप्ता म्हणून 2,100 रुपये मिळणार आहेत. तर ज्या महिलांना अद्याप कोणतेही हप्ते मिळाले नाहीत, त्यांना मागील पाच हप्ते (7,500 रुपये) आणि डिसेंबरचा हप्ता (2,100 रुपये) असे एकूण 9,600 रुपये एकरकमी मिळणार आहेत.
या योजनेचा एक महत्त्वाचा पैलू म्हणजे निराधार योजनेच्या लाभार्थी महिलांना या योजनेसाठी अपात्र ठरवण्यात आले आहे. या निर्णयामुळे काही महिलांमध्ये नाराजी व्यक्त होत असली, तरी सरकारने या निर्णयामागील कारणे स्पष्ट केली आहेत.
योजनेचा सर्वात महत्त्वाचा परिणाम म्हणजे महिलांच्या आर्थिक स्वावलंबनात झालेली वाढ. अनेक महिलांनी या योजनेतून मिळालेल्या रकमेचा उपयोग स्वतःचा छोटा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी केला आहे. किराणा दुकान, शिवणकाम, हस्तकला उत्पादने अशा विविध क्षेत्रांमध्ये महिलांनी पदार्पण केले आहे.
महायुती सरकारने भविष्यात या योजनेचा आणखी विस्तार करण्याचे नियोजन केले आहे. महिलांसाठी अतिरिक्त रोजगार निर्मिती, लघुउद्योगांना प्रोत्साहन आणि कुटुंब कल्याण योजनांचा समावेश करण्याचा विचार आहे. यामुळे महिला सक्षमीकरणाला अधिक बळकटी मिळणार आहे.
‘माझी लाडकी बहीण योजना’ ही केवळ आर्थिक मदतीची योजना नसून, ती महिलांच्या सामाजिक आणि आर्थिक उन्नतीचे एक प्रभावी माध्यम बनली आहे. या योजनेमुळे महिलांना त्यांच्या कुटुंबाच्या गरजा भागवण्यासाठी स्वतंत्र आर्थिक स्रोत मिळाला आहे. शिवाय, त्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याची आणि आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होण्याची संधी मिळाली आहे.
योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे महाराष्ट्र राज्य महिला सक्षमीकरणाच्या क्षेत्रात एक आदर्श राज्य म्हणून उदयास येत आहे. इतर राज्यांनीही अशा प्रकारच्या योजना राबवण्यासाठी महाराष्ट्राच्या या प्रयोगाकडे लक्ष लावले आहे.
असे म्हणता येईल की, ‘माझी लाडकी बहीण योजना’ ही महाराष्ट्रातील महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्याची एक महत्त्वाची पायरी ठरली आहे. या योजनेमुळे लाखो महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडून येत आहे. त्यांच्या कुटुंबाचा आर्थिक भार कमी होत असून, त्यांना स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची संधी मिळत आहे.
