Check today’s weather महाराष्ट्राच्या कृषी क्षेत्रात परतीच्या पावसाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. विशेषतः पश्चिम महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी हा पाऊस वरदान ठरत असतो. मात्र यंदाच्या वर्षी परतीच्या पावसाने अनपेक्षित वळण घेतले आहे, ज्यामुळे शेतकरी वर्गात चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
यंदाच्या वर्षी एक विचित्र परिस्थिती निर्माण झाली आहे. ज्या भागात सामान्यतः मान्सूनचा पाऊस कमी होतो आणि परतीचा पाऊस चांगला होतो, त्या भागात यावर्षी उलट चित्र दिसून आले. मान्सूनच्या काळात चांगला पाऊस झाला, परंतु परतीचा पाऊस मात्र हुलकावणी देत गेला. विशेष म्हणजे 15 ऑक्टोबर रोजी परतीच्या पावसाने महाराष्ट्राला केवळ क्षणभर स्पर्श करून माघार घेतली, ही घटना अभूतपूर्व म्हणावी लागेल.
नंदुरबारची विशेष स्थिती
नंदुरबार जिल्हा हा महाराष्ट्राच्या परतीच्या पावसाचे प्रवेशद्वार म्हणून ओळखला जातो. 14 ऑक्टोबरपर्यंत दहा दिवस या भागात परतीचा पाऊस स्थिरावला होता. परंतु 15 ऑक्टोबर रोजी अचानकपणे या प्रवेशद्वारावरूनच पावसाने माघार घेतली. हे पावसाचे वैशिष्ट्यपूर्ण वर्तन यंदाच्या हंगामातील एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला.
व्यापक प्रभाव
परतीच्या पावसाच्या या अचानक माघारीचा प्रभाव केवळ महाराष्ट्रापुरताच मर्यादित नव्हता. सीमेवरील मध्य प्रदेश, दक्षिण छत्तीसगड, तेलंगणा, उत्तर कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि पूर्व ओरिसा या राज्यांमध्येही एकाच दिवसात पावसाने पाठ फिरवली. या घटनेने हवामान तज्ञांनाही विचार करायला लावले आहे.
प्रमुख जिल्ह्यांवरील परिणाम
सोलापूर, धाराशिव, पुणे आणि अहमदनगर हे जिल्हे परतीच्या पावसासाठी प्रसिद्ध आहेत. या भागात सामान्यतः मान्सूनपेक्षा परतीचा पाऊस अधिक फायदेशीर ठरतो. यंदा मात्र या जिल्ह्यांमध्ये मोसमी पाऊस चांगला झाला असला तरी, परतीच्या पावसाची प्रतीक्षा व्यर्थ ठरली. शेतकऱ्यांच्या आशा-अपेक्षांवर पाणी पडले आहे.
हवामान तज्ञांचे विश्लेषण
हवामान तज्ञांच्या मते, या वर्षीच्या अनपेक्षित परिस्थितीमागे बंगालच्या उपसागरातून येणारे पूर्व स्तरीय वारे कारणीभूत आहेत. या वाऱ्यांमुळे ईशान्य मोसमीपूर्व पाऊस दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये सक्रिय झाला आहे. या वातावरणीय घडामोडींमुळेच परतीच्या पावसाने एवढ्या झपाट्याने माघार घेतली.
यह भी पढ़े:
राशन कार्ड धारकांना मिळणार मोफत राशन योजनेचा लाभ त्यासाठी आत्ताच करा काम Ration card holders
शेतीवरील परिणाम
परतीच्या पावसाच्या अभावामुळे विविध पिकांवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः रब्बी हंगामातील पिकांसाठी परतीचा पाऊस महत्त्वाचा असतो. या पावसामुळे जमिनीत पुरेसा ओलावा राहतो आणि पिकांना आवश्यक ते पोषण मिळते. मात्र यंदा या पावसाअभावी शेतकऱ्यांना पाणी व्यवस्थापनाचे आव्हान पेलावे लागणार आहे.
हवामान बदलाच्या प्रभावामुळे अशा प्रकारच्या अनियमित पर्जन्यमानाच्या घटना वाढू शकतात. यामुळे शेतकऱ्यांना पर्यायी व्यवस्थापन पद्धतींचा विचार करावा लागेल. जलसंधारण, शेततळी, ठिबक सिंचन यासारख्या पद्धतींचा अवलंब करणे गरजेचे ठरेल.
या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी काही महत्त्वाच्या उपाययोजना करणे आवश्यक आहे:
- पाणी साठवण क्षमता वाढवणे
- पिकांच्या पद्धतीमध्ये बदल करणे
- हवामान अंदाजावर आधारित शेती नियोजन करणे
- दुष्काळसदृश परिस्थितीला तोंड देण्यासाठी पूर्वतयारी करणे
- शेतकऱ्यांना वेळीच मार्गदर्शन व मदत करणे
यंदाच्या परतीच्या पावसाच्या अनपेक्षित वर्तनाने महाराष्ट्रातील शेती क्षेत्रासमोर नवीन आव्हाने उभी केली आहेत. या परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी शासन, शेतकरी आणि कृषी तज्ञांनी एकत्रितपणे प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. हवामान बदलाच्या या काळात अशा परिस्थितीला सामोरे जाण्यासाठी दीर्घकालीन नियोजन आणि कार्यक्रमांची आखणी करणे अत्यावश्यक ठरणार आहे.