New ST bus fares महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एसटी) नुकताच एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे, ज्यामुळे लाखो प्रवाशांना मोठा आर्थिक फटका बसणार आहे. एप्रिल २०२४ पासून १५ जून २०२४ पर्यंत एसटी तिकिटांच्या दरात दहा टक्क्यांची वाढ करण्यात येणार आहे. विशेष म्हणजे, या काळात प्रवाशांची संख्या सर्वाधिक असते, कारण हा उन्हाळी सुट्ट्यांचा कालावधी असतो.
एसटी ही महाराष्ट्रातील सर्वसामान्य जनतेचे प्रमुख वाहतूक साधन आहे. रेल्वेनंतर सर्वाधिक प्रवासी एसटीचा वापर करतात. दररोज सुमारे पन्नास लाख प्रवासी तेरा हजारांहून अधिक मार्गांवर एसटीने प्रवास करतात. विशेषतः ग्रामीण भागातील नागरिकांसाठी एसटी हा एकमेव विश्वासार्ह प्रवासाचा पर्याय आहे.
भाडेवाढीमागील कारणे
महामंडळाने या भाडेवाढीमागे अनेक कारणे दिली आहेत. गेल्या काही वर्षांत वाहतूक खर्चात मोठी वाढ झाली आहे. पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमती सातत्याने वाढत आहेत. याशिवाय, बसेसची देखभाल, दुरुस्ती, नवीन बस खरेदी आणि कर्मचाऱ्यांचे वेतन यासारख्या खर्चात देखील वाढ झाली आहे. २०१८ मध्ये देखील अशाच कारणांमुळे २० टक्के भाडेवाढ करण्यात आली होती. कोविड-१९ च्या काळात झालेल्या आर्थिक नुकसानीचा परिणामही अजून जाणवत आहे.
प्रवाशांवर होणारा परिणाम
ही भाडेवाढ सर्वाधिक प्रभाव दैनंदिन प्रवास करणाऱ्या नागरिकांवर होणार आहे. यात प्रामुख्याने:
- नोकरदार वर्ग आणि कामगार
- शाळा-कॉलेजमध्ये जाणारे विद्यार्थी
- ग्रामीण भागातून शहरात येणारे नागरिक
- पर्यटनासाठी प्रवास करणारे कुटुंबे
विशेषतः उन्हाळी सुट्ट्यांमध्ये अनेक कुटुंबे गावी जाण्यासाठी किंवा पर्यटनासाठी एसटीचा वापर करतात. मोठ्या कुटुंबांना या भाडेवाढीचा जास्त फटका बसणार आहे. विद्यार्थ्यांच्या पालकांवरही आर्थिक ताण वाढणार आहे.
प्रक्रियात्मक बाबी
सध्या देशात लोकसभा निवडणुकीची आचारसंहिता लागू असल्याने, भाडेवाढ लागू करण्यासाठी निवडणूक आयोगाची परवानगी आवश्यक आहे. याशिवाय राज्य परिवहन विभाग आणि इतर संबंधित विभागांची मान्यता घ्यावी लागणार आहे. या सर्व प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतरच भाडेवाढ अंमलात येईल.
उपलब्ध सवलती आणि पर्याय
प्रवाशांना आर्थिक भार कमी व्हावा यासाठी महामंडळाने काही सवलती जाहीर केल्या आहेत:
- मासिक पास धारकांसाठी विशेष सूट
- विद्यार्थी वर्गासाठी रियायती दरातील पास
- वृद्ध नागरिकांसाठी विशेष सवलत
- गट प्रवासासाठी आकर्षक योजना
एसटी महामंडळासमोर दोन मोठी आव्हाने आहेत. एका बाजूला वाढत्या खर्चाची पूर्तता करणे आणि दुसऱ्या बाजूला प्रवाशांना परवडणाऱ्या दरात सेवा देणे. यासाठी महामंडळाने दीर्घकालीन योजना आखणे गरजेचे आहे. प्रवासी सुविधांमध्ये सुधारणा, बसेसची नियमित देखभाल, आणि कार्यक्षम व्यवस्थापन यावर भर दिला पाहिजे.
एसटी भाडेवाढीचा निर्णय सर्वसामान्य प्रवाशांसाठी आर्थिकदृष्ट्या जाचक ठरणार आहे. विशेषतः उन्हाळी हंगामात ही वाढ अधिक जाणवणार आहे. महामंडळाने भविष्यात अशा निर्णयांपूर्वी प्रवाशांच्या हिताचा अधिक विचार करावा आणि पर्यायी उपाययोजना शोधाव्यात. सेवांची गुणवत्ता सुधारून आणि कार्यक्षमता वाढवून खर्च नियंत्रणात ठेवण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.