Petrol, diesel prices महाराष्ट्रासह संपूर्ण देशात पेट्रोल-डिझेलच्या किमतींचा विषय नेहमीच चर्चेचा विषय राहिला आहे. सामान्य नागरिकांपासून ते व्यावसायिकांपर्यंत प्रत्येकजण या इंधनदरांच्या चढउतारांकडे बारकाईने लक्ष ठेवून असतो. विशेषतः महाराष्ट्रात नुकत्याच झालेल्या राजकीय बदलांमुळे इंधनदरांबाबत नवीन अपेक्षा निर्माण झाल्या आहेत.
डायनॅमिक इंधन किंमत प्रणाली
भारतात इंधन किंमती ठरवण्यासाठी डायनॅमिक इंधन किंमत प्रणालीचा वापर केला जातो. या प्रणालीअंतर्गत दररोज सकाळी 6 वाजता इंधनदरांमध्ये सुधारणा केली जाते. या किमती ठरवताना अनेक महत्त्वाचे घटक विचारात घेतले जातात:
- आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाच्या किमती
- अमेरिकन डॉलरचा विनिमय दर
- जागतिक बाजारपेठेतील संकेत
- देशांतर्गत इंधनाची मागणी
महाराष्ट्रातील वर्तमान स्थिती
महाराष्ट्रात 6 डिसेंबर 2024 रोजी पेट्रोलची सरासरी किंमत 103.76 रुपये प्रतिलिटर नोंदवली गेली. मागील महिन्याच्या तुलनेत ही किंमत लक्षणीय प्रमाणात कमी झाली आहे. 6 नोव्हेंबरला असलेली 105.85 रुपये प्रति लिटरची किंमत आता 2.09 टक्क्यांनी घसरली आहे.
डिझेलच्या बाबतीत, वर्तमान किंमत 90.29 रुपये प्रति लिटर आहे. गेल्या महिन्याच्या 91.38 रुपये प्रति लिटरच्या तुलनेत हीही किंमत 2.09 टक्क्यांनी कमी झाली आहे. विशेष म्हणजे 5 डिसेंबरपासून डिझेलच्या किमतीत कोणताही बदल झालेला नाही.
प्रमुख महानगरांमधील इंधनदरांची तुलना
देशातील प्रमुख महानगरांमध्ये इंधनदरांमध्ये मोठी तफावत दिसून येते:
- दिल्लीत पेट्रोल 94.77 रुपये आणि डिझेल 87.67 रुपये प्रति लिटर
- मुंबईत पेट्रोल 102.76 रुपये आणि डिझेल 90.29 रुपये प्रति लिटर
- कोलकात्यात पेट्रोल 104.95 रुपये आणि डिझेल 91.76 रुपये प्रति लिटर
- चेन्नईत पेट्रोल 100.75 रुपये आणि डिझेल 92.34 रुपये प्रति लिटर
- बेंगळुरूत पेट्रोल 99.84 रुपये आणि डिझेल 85.93 रुपये प्रति लिटर
नवीन सरकार आणि इंधनदरांबाबत अपेक्षा
महाराष्ट्रात नुकतेच नवे सरकार स्थापन झाले आहे. श्री. देवेंद्र फडणवीस यांनी मुख्यमंत्रिपदाची धुरा स्वीकारली असून, श्री. एकनाथ शिंदे आणि श्री. अजित पवार हे उपमुख्यमंत्री म्हणून कार्यभार सांभाळत आहेत. 5 डिसेंबरला मुंबईच्या आझाद मैदानावर झालेल्या शपथविधी सोहळ्यानंतर नागरिकांमध्ये नवीन आशा पल्लवित झाल्या आहेत.
विशेषतः वाहनचालक आणि व्यावसायिक क्षेत्रातून या नवीन सरकारकडून इंधनदरांमध्ये कपात करण्याची मागणी होत आहे. सध्याच्या आर्थिक परिस्थितीत इंधनदरांचा थेट परिणाम सर्वसामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन जीवनावर होत असल्याने, या विषयाकडे सरकारने गांभीर्याने लक्ष देण्याची गरज व्यक्त केली जात आहे.
इंधनदरांचा अर्थव्यवस्थेवरील प्रभाव
इंधनदरांचा प्रभाव केवळ वाहनचालकांपुरताच मर्यादित नसतो. वाहतूक खर्चात होणारी वाढ थेट वस्तू आणि सेवांच्या किमतींवर परिणाम करते. यामुळे महागाई वाढते आणि सर्वसामान्य नागरिकांच्या खिशाला कात्री लागते. त्यामुळेच इंधनदरांचे नियंत्रण हे आर्थिक स्थैर्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते.
जागतिक बाजारपेठेतील अस्थिरता आणि भू-राजकीय तणाव यांचा थेट परिणाम कच्च्या तेलाच्या किमतींवर होत असतो. भारतासारख्या विकसनशील देशासाठी इंधनदरांचे योग्य व्यवस्थापन हे मोठे आव्हान आहे. मात्र, पर्यायी ऊर्जा स्रोतांकडे वाढता कल आणि इलेक्ट्रिक वाहनांचा वाढता वापर यामुळे भविष्यात इंधनावरील अवलंबित्व कमी होण्याची शक्यता आहे.
इंधनदरांचा विषय हा केवळ आर्थिक नसून सामाजिक आणि राजकीय देखील आहे. नवीन सरकारसमोर इंधनदरांचे योग्य नियंत्रण हे एक प्रमुख आव्हान असणार आहे. सर्वसामान्य नागरिकांच्या हिताचे रक्षण करत, देशाच्या आर्थिक विकासाला चालना देणारी धोरणे राबवणे, हे पुढील काळातील महत्त्वाचे कार्य ठरणार आहे.