soybean prices भारतीय शेती क्षेत्रात सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी आनंदाची बातमी समोर आली आहे. सोयाबीन बाजारभावात लक्षणीय वाढ झाली असून, केंद्र सरकारने घेतलेल्या धोरणात्मक निर्णयांमुळे या पिकाच्या भविष्यातील दरवाढीची शक्यता वर्तवली जात आहे. खाद्यतेल आयातीवरील शुल्कात केलेली वाढ हा या दिशेतील महत्त्वपूर्ण निर्णय ठरला आहे, ज्यामुळे देशांतर्गत प्रक्रिया उद्योगाला नवसंजीवनी मिळाली आहे.
वर्तमान परिस्थिती आणि आव्हाने
इंदूर येथील ब्रिलियंट कन्वर्सेशन सेंटरमध्ये आयोजित सोयाबीन कार्यशाळेत डॉ. डेविस जैन यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, चालू हंगामात देशात खाद्यतेलाची अंदाजे 225 लाख टन आयात होण्याची शक्यता आहे. खाद्यतेलाच्या मागणी आणि पुरवठ्यातील तफावत ही एक मोठी चिंतेची बाब आहे. सध्या भारत दरवर्षी सुमारे 200 कोटी रुपये खाद्यतेलाच्या आयातीवर खर्च करत आहे, जी देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठा भार टाकते.
सरकारी पावले आणि धोरणात्मक निर्णय
या परिस्थितीवर मात करण्यासाठी केंद्र सरकारने महत्त्वपूर्ण पावले उचलली आहेत:
- नॅशनल ऑइल मिशनची घोषणा करून देशांतर्गत तेलबिया पिकांच्या लागवडीस प्रोत्साहन
- खाद्यतेल आयातीवरील शुल्कात 20% ची वाढ
- 2030-31 पर्यंत तेलबिया पिकांच्या उत्पादनाचे 697 लाख टन उद्दिष्ट निश्चित
या निर्णयांमुळे देशातील तेल उत्पादन क्षेत्राला मोठी चालना मिळणार असून, 2030-31 पर्यंत देशाच्या 72% तेलबिया गरजा स्वदेशी उत्पादनातून भागवणे शक्य होणार आहे.
रशिया-युक्रेन संघर्षामुळे जागतिक खाद्यतेल बाजारपेठेत मोठे बदल झाले आहेत:
- युक्रेन आणि रशियातील सूर्यफूल उत्पादनात 15-20 लाख टनांची घट
- भारताच्या आयात धोरणात बदल: पूर्वी 70% युक्रेन व 30% रशियाकडून, आता 30% युक्रेन व 70% रशियाकडून
- टर्कीची नवी भूमिका: जागतिक सूर्यफूल आयात करून प्रक्रिया केलेले तेल इराणला निर्यात
नोव्हेंबर महिन्यात भारतात खाद्यतेलाची आयात वाढण्याची शक्यता असून, दरमहा सुमारे 18 लाख टन खाद्यतेलाची आयात अपेक्षित आहे. सूर्यफूल तेलाच्या दरात तेजी कायम राहण्याची शक्यता असल्याने, सोयाबीनच्या आंतरराष्ट्रीय दरातही वाढ होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे
- सरकारी हमीभाव खरेदी महत्त्वाची:
- नियमित खरेदी झाल्यास दर हमीभावापेक्षा अधिक राहण्याची शक्यता
- सरकारी खरेदी कमी झाल्यास दरात घसरण होण्याची धोक्याची शक्यता
- प्रक्रिया उद्योगाचा फायदा:
- आयात शुल्कात झालेली 20% वाढ प्रक्रिया उद्योगाला फायदेशीर
- शेतकऱ्यांना चांगला भाव मिळण्यास मदत
केंद्र सरकारने उचललेली पावले देशाच्या खाद्यतेल क्षेत्रासाठी निश्चितच फायदेशीर ठरणार आहेत. नॅशनल ऑइल मिशनच्या माध्यमातून देशांतर्गत तेलबिया उत्पादनात वाढ होणे अपेक्षित आहे. यामुळे एकीकडे परकीय चलनाची बचत होईल तर दुसरीकडे शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पादनाचा योग्य मोबदला मिळेल.
सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांनी या संधीचा लाभ घेऊन उत्पादन वाढवण्यावर भर द्यावा. त्याचबरोबर सरकारनेही हमीभाव खरेदी नियमितपणे सुरू ठेवून शेतकऱ्यांना आधार द्यावा, जेणेकरून दरातील अस्थिरता टाळता येईल आणि शेतकऱ्यांचे हित जपले जाईल.
